Od lat sześćdziesiątych satelity zaczęły być wykorzystywane do zadań telekomunikacyjnych i dzięki temu zaczęła się m.in. era telewizji satelitarnej, no i oczywiście telefonii. Do połowy lat dziewięćdziesiątych większość systemów telekomunikacyjnych korzystała z satelitów znajdujących się na orbicie geostacjonarnej – na wysokości 36000km nad powierzchnią Ziemi. Największą zaletą tych satelitów jest to, że obracają się równolegle z orbitą ziemską, oznacza to że dla mieszkańców planety tak właściwie stoją one w miejscu. W efekcie tego można satelity geostacjonarne są używane od dawna do transmisji telewizji satelitarnej. Ogromnym minusem takich satelit jest ich odległość – sygnał jest opóźniony, co wpływa na jakość transmisji. Również przez taką odległość spada siła sygnału, przez co nie można było początkowo projektować telefonów zminiaturyzowanych, gdyż nie dawały sobie rady. Dodatkowym problemem był fakt, że satelitów geostacjonarnych jest już sporo i wszystkie „najlepsze” miejsca na orbitach były już pozajmowane.

W latach dziewięćdziesiątych dzięki rozwojowi technologicznemu można było komercyjnie użytkować satelity nie geostacjonarne. Do tych działań wykorzystano dwa rodzaje orbit: orbity niskie znajdujące się na wysokości 500-2000km i orbity pośrednie na wysokości 8000-12000km.

źródło: gsm.edu.pl

Stosunkowo niedawno zajęto się badaniem problemu ewentualnych zagrożeń, które są związane z promieniowaniem radiowym o małej intensywności. Badanie dotyczące oddziaływania nietermicznych fal radiowych na organizmy żywe dzieli się na badania epidemiologiczne i laboratoryjne.

W badaniach epidemiologicznych głównym zadaniem jest obserwacja ludzi, którzy są poddani w środowisku naturalnym oddziaływaniu danych czynników zewnętrznych.

Badania laboratoryjne wykonywane są w technice In vitro lub In vivo.

Technika In vitro polega na badaniu na odizolowanych składnikach układów biologicznych. Ta technika umożliwia określenie mechanizmów, dzięki którym zachodzi wzajemne oddziaływanie na poziomie molekularnym czy komórkowym.

Technika In vivo polega na badaniach przeprowadzanych bezpośrednio na zwierzętach laboratoryjnych. Te badania dają możliwość dokładnego skontrolowania parametrów środowiska i intensywności obserwowanych czynników zewnętrznych.

Pierwszym z badań epidemiologicznych dotyczących wpływu pól elektromagnetycznych na ludzi było przebadanie prawie 5000 pracowników ambasady USA oraz ich członków rodzin. Osoby te były narażone na oddziaływanie pola radiowego wytwarzanego przez działające nadajniki w miejscu pracy. Po odbytym badaniu nie stwierdzono negatywnego wpływu pól elektromagnetycznych na osoby biorące udział w tymże badaniu.

Osoby zajmujące się badaniami epidemiologicznymi często ból głowy, luki w pamięci, nudności, zaburzenia snu tłumaczą negatywnym wpływem promieni elektromagnetycznych. Nie ma jednak jednoznacznych badań, które mogłyby tę tezę potwierdzić.

źródło: gsm.edu.pl

Podstawową funkcja transmisyjną realizowaną przez aparat telefoniczny jest generowanie prawidłowego sygnału na częstotliwości i komunikacja pomiędzy aparatem i bazą. Ponieważ liczba urządzeń mających dostęp do sieci telefonicznej jest ogromna, aparaty telefoniczne mają bardzo staranny nadzór nad parametrami elektrycznymi sygnału urządzenia. Do najważniejszych parametrów urządzeń należą:

  • Moc nadajnika – w systemie GSM zastosowano mechanizm sterowania mocą. Stacja bazowa wysyła polecenie z regulacją mocy, by ta nie była ani za mocna, ani za słaba. Zależy to od odległości telefonu od stacji bazowej. Efektem ubocznym regulacji mocy jest niepożądane promieniowanie w sąsiednich kanałach radiowych. Standard GSM definiuje parametry czasowe włączenia i wyłączenia stacji ruchomej.
  • Niepożądana emisja poza pasmem – definiuje ograniczenia na moc sygnałów niepożądanych o częstotliwościach leżących poza pasmem GSM. Ograniczenia są stworzone by uniknąć interferencji z innym sprzętem elektronicznym. Stabilność częstotliwości – stacja bazowa dostraja urządzenie przenośne do odpowiedniej częstotliwości.
  • Dokładność modulacji – zastosowano modulację GMSK. Pozwala to na stosowanie w stacjach wydajnych nieliniowych wzmacniaczy.
    Pobór mocy – telefony są zoptymalizowane do działania jak najdłużej, przy odpowiedniej minimalizacji akumulatorów.

Oto funkcje, które są wykonywane przez stacje ruchome:

  • Obróbka sygnału nadawanego i odbieranego
  • Funkcje pomocnicze związane z transmisja – dobór częstotliwości, regulacja mocy, pomiary jakości sygnału
  • Funkcje interfejsu z użytkownikiem – pozwala na komunikowanie się z systemem za pomocą telefonu
  • Funkcje związane z transmisją danych – retransmitowanie bloków błędów

Telefony GSM zostały zestandaryzowane częściowo, oznacza to że tylko części wewnątrz telefonu muszą trzymać się pewnych standardów. Zewnętrzny wygląd zależy już tylko i wyłącznie od „widzimisię” twórców. Twórcy maja pewną dowolność w projektowaniu, jednak telefony nie mogą powodować zakłóceń w stosunku do innych urządzeń i spełniać określone wymogi.

Stacje ruchome są wyposażone w funkcje lokalne, do których wykonania nie jest potrzebna sieć telefoniczna. Tylko część z tych funkcji jest wpisana do standardów telefonów GSM – większość z nich jest dodawana dowolnie przez firmy, które projektują aparaty telefoniczne.

Zbiór funkcji podstawowych pozwala na ujednolicenie i uproszczenie obsługi aparatu niezależnie od wizji producenta. Chociażby podstawowym standardem w każdym aparacie jest karta SIM, niezbędna do identyfikacji abonenta i prawidłowego funkcjonowania telefonu. Wszystkie telefony komórkowe są mają obowiązek posiadania slotu na takową kartę, w przeciwnym razie nie będą one działać.

Do podstawowych funkcji należą również m.in.:

  • Wyświetlanie wybieranego numeru
  • Wyświetlanie informacji o przebiegu połączenia
  • Wyświetlanie informacji o rozpoznawanym systemie GSM
  • Możliwość wyboru operatora w danym kraju
  • Zapis numeru IMEI

źródło: gsm.edu.pl

Co to są fale radiowe?

Fale radiowe definiowane są jako promieniowanie elektromagnetyczne, mieszczące się w zakresie częstotliwości od 3Hz do około 3THz. Długość tego rodzaju fal wynosi od 100 000 km do 0,1 mm. Istnieją naturalne źródła fal radiowych – są to między innymi wyładowania atmosferyczne, zjawiska geologiczne zachodzące we wnętrzu Ziemi oraz zorze polarne. Wyróżnia się również sztuczne źródła fal radiowych: zamierzone (nadajniki radiowe) oraz zakłócenia/szumy (np. instalacje prądu przemiennego).

Podział fal radiowych

W związku z ogromnym zakresem fal radiowych opracowano ich szczegółowy podział. Wyróżnia się fale bardzo długie i ekstremalnie długie o długościach rzędu dziesiątek kilometrów i większych. Fale te wytwarzane są głównie w procesach naturalnych i stosowane są np. w komunikacji z łodziami podwodnymi. Kolejnymi grupami fal radiowych są fale długie, średnie i krótkie, stosowane w telekomunikacji oraz tzw. mikrofale o długościach poniżej 1 m. Ostatnią wyróżnianą grupą są fale submilimetrowe.

Fale radiowe w technologii GSM

Fale radiowe w znacznym stopniu wykorzystywane są przez telefonię komórkową. Gdy wybieramy połączenie telefoniczne znaczna część odległości pokonywana jest przez przewody jednak na ostatnim odcinku drogi komunikacja odbywa się drogą radiową.

Przesyłanie informacji za pomocą fal radiowych jest możliwe tylko w układzie składającym się z:

  • łańcucha telekomunikacyjnego wraz z nadajnikiem i anteną nadawczą,
  • odbiornika wyposażonego w antenę odbiorczą.

Komunikacja pomiędzy 2 antenami odbywa się za pomocą informacji przekazanych w postaci fali elektromagnetycznej. Pomiędzy nimi znajduje się kanał radiowy. Jest nim przestrzeń atmosferyczna.

Moc nadajników radiowych

Moc która pozwala na wypromieniowanie sygnału w przestrzeń mierzy się w watach. Najczęściej spotykanym poziomem mocy nadajników stacji radiofonicznych są nadajniki o mocy od 100W do 3000W. Istnieją również znacznie mocniejsze nadajniki które służą np. do propagacji fal długich. Ich moc może sięgać nawet do kilkuset tysięcy watów. Moc w standardowych nadajnikach telefonów komórkowych wynosi od 0,25W do 2W.

Sygnał nadawany przez antenę rozchodzi się jednocześnie we wszystkich kierunkach. Nie zawsze rozchodzi się on w sposób równomierny. Istnieją anteny które lepiej propagują jak i odbierają sygnał w danym kierunku. Poniżej przykładowe typy takich anten:

typy anten

  1. Antena nadająca sygnał w kąt ok. 120 stopni.
  2. Antena, która promieniuje sygnał w kąt o szerokości kilku stopni.
  3. Antena, która wysyła sygnał dookoła w sposób spłaszczony. Sygnał wysyłany jest w płaszczyźnie poziomej.

Dzięki stosowaniu anten kierunkowych można osiągnąć sygnał o podobnym natężeniu przy znacznie mniejszej mocy. Przy antenach o szerokim koncie promieniowania oszczędność może być ok. dziesięciokrotna, a przy antenie kierunkowej o wąskim kącie promieniowania nawet stukrotna. Anteny dookolne dają ok. 2 krotną oszczędność mocy.

Kierunkowość charakterystyki anten ma znaczenie zarówno podczas nadawania sygnału jak i podczas odbioru. Jeśli dwie anteny (odbiorcza i nadawcza) będą miały charakterystykę kierunkową, kierunkowe zyski tych anten zsumują się.

Systemy telefonii komórkowej zaczęły być używane w latach 80. Wcześniej do komunikacji były używane tzw. systemy dyspozytorskie. Były to systemy w których komunikowano się za pomocą radiotelefonów. Firmy wykupywały pasmo o odpowiedniej częstotliwości i miały na nie wyłączność. Poważną wadą tych systemów był fakt, że wszyscy użytkownicy słyszeli się nawzajem. Rozwiązania to jest używane do dziś np. w firmach taksówkarskich.

Już w latach 40. powstała koncepcja sieci telefonicznej, jednak na jej powstanie trzeba było czekać 40 lat ze względu na możliwości techniczne. W 1976 roku w Nowym Jorku, działał jeden system, który pozwalał na 12 rozmów w tym samym czasie. Było w nim zarejestrowanych 500 użytkowników. Skandynawia jako pierwsza wprowadziła standard telefonii komórkowych. Było to na początku lat 80. Działał on wtedy w technologi analogowej.

zabytkowy telefon komórkowy

W latach 80 systemy telefoniczne zaczęły się przeciążać i trzeba było zaprojektować coś nowego. Systemy telefonii komórkowej stały się bardzo popularne i stare rozwiązania technologiczne nie wystarczały. Firmy zrozumiały jak wielki jest potencjał w połączeniach internetowych i postanowiły rozwijać się w tym kierunku. Przygotowywanie standardu GSM rozpoczął się jeszcze w latach 80. W 1982 powstała grupa o nazwie Groupe Speciale Mobile, która miała opracować odpowiedni standard telefoniczny dla całej Europy Zachodniej. Na pierwszym spotkaniu grupy znaleźli się przedstawiciele 11 krajów.

Już w latach 80 istniejące systemy telefoniczne zaczęły się przeciążać. Konieczne było zaprojektowanie nowego rozwiązania. W tym czasie też firmy zrozumiały jak duży potencjał ma w sobie technologia internetowa i zaczęły się rozwijać w tym kierunku. W latach 80. rozpoczęło się tworzenie technologii GSM. W 1982 powstała grupa o nazwie Groupe Speciale Mobile, której zadaniem było opracowanie standardu telefonicznego dla całej Europy Zachodniej. Na pierwszym spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele 11 krajów.

Przygotowania

Gdy okazało się że limit miejsc w sieci analogowej się wyczerpuje prace nabrały rozmachu. Sprawa ta była brana bardzo poważnie przez Państwa europejskie i były prowadzone nad nią debaty podczas spotkań Wspólnoty Europejskiej. W wyniku tych spotkań zostało zarezerwowane pasmo 900Mhz na którym prowadzono ogólnoeuropejską komunikację radiową. Celem było stworzenie całkowicie cyfrowego systemu komunikacji który nie tylko rozwinie starą koncepcję ale również wzbogaci ją o istotne elementy których w wersji analogowej brakowało jak np. zabezpieczenia. Do budowy pierwszych urządzeń zastosowano układy scalone, które pozwalały na zminiaturyzowanie sprzętu.

Jesienią 1987 r. powołano organizację GSM z siedzibą w Dublinie w Irlandii, której celem było skupianie operatorów przyszłych systemów telefonii komórkowej. Nazywała się GSM Memorandum of Understanding, w skrócie GSM MoU. W 1988 roku rozpoczęto testy dotyczące transmisji sygnałów na kanale radiowym. Powołano do życia ETSI – Europejski Instytut Standardów Telekomunikacyjnych, która pracowała nad tworzeniem standardów, a sam zespół GSM stał się częścią ETSI. GSM otrzymało nowe znaczenie Global System form Mobile communications (globalny system łączności bezprzewodowej). Po raz pierwszy system został zaprezentowany na targach TELECOM’91 w Genewie.

GSM - global system for mobile communiations

Sukces systemu stał się oczywisty, zanim sieć zaczęła tak naprawdę działać. Było to być ogromne osiągnięcie technologiczne, zmieniające sposób komunikowania się całej ludzkości. W ciągu pierwszych trzech lat, liczba abonentów wzrosła o 300%. Wtedy już rozpoczęto pracę nad nowym standardem, który miał jeszcze bardziej rozwinąć technologię rozmów.