System GSM dzieli cechy urządzenia i cechy abonenta na dwie oddzielne części. Część sprzętowa zawiera wszystkie informacje o urządzeniu i oprogramowaniu, natomiast druga zawiera informacje identyfikujące abonenta. Idąc tym tropem, można założyć, że część sprzętowa nie może działać bez klucza, jakim jest karta SIM. Karta to moduł identyfikacyjny, jest to część ruchoma w telefonie. Oznacza to, że wiele kart możemy dostosować do jednego urządzenia – oczywiście jeżeli mamy w telefonie ściągniętą blokadę, jaką jest simlock. Dzięki tożsamym kartą SIM otrzymujemy funkcje, które nie były dostępne w sieciach analogowych, m.in.

  • Dane abonenta są kodowane – osoby trzecie nie mają dostępu do rozmów
  • Wymiana sprzętu następuje bezproblemowo – nie jest potrzeby do tego operator

W dzisiejszych czasach telefon komórkowy jest kolejnym, „zwykłym” sprzętem RTV, gdyż bez karty SIM nie jest on spersonalizowany pod abonenta. W ten sposób można zaopatrzyć się w aparat telefoniczny na własną rękę, bez potrzeby kontaktowania się z operatorem sieci. Pozwoliło to na spadek kosztów obsługi klienta, jak i również na spadek cen połączeń.

Dzięki temu użytkownik może posiadać kilka różnych urządzeń telefonicznych, a nie jak w przypadku telefonu stacjonarnego – tylko jednego aparatu. Abonent posiadający jedną kartę SIM, może korzystać z nieograniczonej liczby kompatybilnych z nią urządzeń. Karta SIM pozwala również na wykonywanie połączeń bezpłatnych – np. połączenia ratunkowe, policja i straż pożarna. Jakiekolwiek zmiany informacji na kartach SIM, również można wykonać bez pomocy operatora.

źródło: gsm.edu.pl

Przeciętny użytkownik sieci GSM ma styczność tylko i wyłącznie z jednym elementem sieci – telefonem komórkowym, czyli tzw. stacją ruchomą. Stacje ruchome różnią się miedzy sobą modelami, mocą, wielkością, możliwościami i oczywiście pochodzeniem. W tym momencie na świecie jest kilkanaście firm zajmujących się tworzeniem telefonów komórkowych m.in. giganci tacy jak Apple, Samsung, Nokia, HTC oraz mniejsze firmy, zajmujące się pojedynczymi modelami.

Pierwsze modele (dziś już historyczne) były bardzo ciężkie i nieporęczne – były to m.in. stacje przeznaczone do zainstalowania w samochodach z anteną zamontowaną na dachu, tzw. stacje przewoźne. Kolejnym etapem stały się modele przenośne, malutkie i lekkie modele dostępne dla większości użytkowników, które zdobyły popularność jako telefony komórkowe. Wyposażeniem niestandardowym dla przeciętnego użytkownika są np. bezprzewodowe automaty telefoniczne albo centrale PBX, które są montowane na statkach albo w pociągach.

W systemach GSM zastosowano transmisję danych, która pozwala na łączenie się z sygnałem faksów lub sieci komputerowej. Możemy podzielić urządzenia GSM na trzy typy, w zależności od zamontowanego modułu do transmisji danych.

MT0 (Mobile Terminal type 0) – służy głównie do transmisji mowy;
MT1 (type 1) – urządzenie posiada interfejs ISDN;
MT2 – interfejs modemowy;

źródło: gsm.edu.pl

Operatorzy sieci oprócz procedury identyfikacji abonentów wymagają, by miejsce miała również procedura identyfikacji wyposażenia ruchomego ME(terminal sprzętowy). Wymagania te są stawiane, ponieważ nieodpowiednio zaprojektowana lub uszkodzona stacja ruchoma ma wpływ na zakłócanie pracy stacji niezwiązanych lub na jakość sygnału użytkowników innych systemów radiowych.

Operatorzy właśnie z tego powodu często są zainteresowani zablokowaniem dostępu systemu w stosunku do określonych egzemplarzy lub też całych klas terminali. Innym obiektem zainteresowania operatorów jest możliwość rejestracji numerów terminali, które zostały skradzione i wykrycie próby ich użycia.

IMEI – to numer identyfikacyjny terminala na podstawie którego odbywa się procedura sprawdzenia uprawnień terminali. Numer ten przydzielany jest do terminalu po tym, gdy przejdzie on procedurę homologacyjną w specjalnym laboratorium akredytowanym.

EIR- jest to rejestr identyfikacji wyposażenia, który również wykorzystywany jest w celu odbycia procedury sprawdzenia uprawnień terminali. Administrowany jest przez operatora.

Numer identyfikacyjny terminala (IMEI) jest przechowywany w terminalu oraz rejestrze identyfikacji wyposażenia(EIR). Wykorzystuje się go w celu identyfikacji wyposażenia, która ma na celu blokadę dostępu do systemu niehomologowanym terminalom, skradzionym lub uszkodzonym. Jeśli abonentowi zostanie ukradziony terminal, jego obowiązkiem jest zgłoszenie tej informacji do operatora. Operator wpisze terminal na czarną listę, a co za tym idzie, dostęp do systemu zostanie zablokowany.

Na poniższym obrazku przedstawiony jest proces identyfikacji sprzętu.

proces identyfikacji sprzętu

(1) – centrala MSC wysyła żądanie podania numeru IMEI do stacji ruchomej

(2) – stacja ruchoma MS podaje numer IMEI odpowiadając z ten sposób centrali MSC

(3) – centrala przekazuje numer IMEI w rejestrze EIR

(4) – z rejestru EIR przesyłane jest potwierdzenie identyfikacji terminalu do centrali MSC. Ten krok dopuszcza terminal do pracy w systemie.

źródło: gsm.edu.pl

Podstawowym wymogiem jaki jest stawiany projektantom systemów GSM jest to, aby informacje o położeniu danego abonenta nie były dostępne dla osób nieuprawnionych. Chroniona również musi być tożsamość abonenta realizującego położenie(poprzez tożsamość rozumie się numer identyfikacyjny IMSI).

W kanale radiowym proces szyfrowania transmisji jest procesem o wysokim poziomie poufności, jednak rozpoczyna się on dopiero w chwili kiedy system ustali tożsamość abonenta, z którym nawiązano połączenie. Przykładowo – informacje które są przesyłane w kanałach rozsiewczych na częstotliwości odniesienia nie są szyfrowane. Informacje te są odbierane w tej samej chwili przez wszystkie ruchome stacje, które znajdują się w jednej komórce. W tych informacjach jest również wiadomość, która zawiera międzynarodowy numer abonenta ruchomego IMSI. Gdyby zdarzyło się, że ktoś podsłuchuję tą nieszyfrowaną transmisję w kanale radiowym, mamy pewność, że dana osoba może stwierdzić gdzie aktualnie znajduje się dany abonent.

Tymczasowy numer abonenta ruchomego TMSI jest rozwiązaniem tego problemu. Jest to tymczasowy numer abonenta ruchomego, który ma za Zasanie zastępowanie numeru IMSI tam, gdzie jest konieczność wysyłania numer IMSI w kanał radiowy w niezaszyfrowanej postaci. Numer TMSI uzgadniany jest z systemem w trakcie procedur sygnalizacyjnych, które odbywają się w chronionym trybie. Stacja ruchoma po tymże uzgodnieniu komunikuje się z systemem używając tylko i wyłącznie numeru TMSI. Numer ten jest przydzielany dla danego obszaru przywołań i w tej samej chwili określa abonenta tylko jeśli podawany jest wspólnie z numerem obszaru przywołań. Przydział i zwalnianie numerów TMSI jest zadaniem centrali MSC. Numer przydzielany jest podczas pierwszego zgłoszenia się stacji ruchomej w danym obszarze przywołań, natomiast zwalniany jest w chwili gdy stacja ruchoma opuszcza dany obszar.

Informacje systemowe, które po odczytaniu mogłyby być naruszeniem prywatności abonenta są dodatkowo zabezpieczane. Odbywa się to w ten sam sposób oraz w tych samych układach co szyfrowanie sygnałów rozmownych lub sygnałów danych.

źródło: gsm.edu.pl

Procedura identyfikacji głównie opiera się na algorytmie który został opisany we wpisie poprzednim. Algorytm generacji podpisu oraz tajny klucz abonenta, który zwany jest Ki, jest zapisany w module, który identyfikuje abonenta SIM3. W tym wypadku mocno zabezpieczony jest dostęp osób nieupoważnionych do modułu SIM abonenta. Korzystanie z modułu SIM jest możliwe tylko i wyłącznie po wpisaniu czterocyfrowego kodu PIN. Jeżeli kod PIN zostanie trzy razy źle podany w tym wypadku moduł SIM zostaje zablokowany. Odblokowanie modułu SIM jest możliwe poprzez wpisanie kodu PUK, który składa się 12 cyfr. Jeśli kod PUK również zostanie źle podany, w tym wypadku odblokowanie modułu SIM jest możliwe tylko u operatora systemu. Jeśli kod PIN zostanie wpisany poprawnie, terminal z zainstalowanym modułem SIM, zostaje uaktywniony i przystępuje do procedury identyfikacyjnej.

Procedura ta polega na przesłaniu z centrum identyfikacji do abonenta liczby RAND, kolejno na postawie klucza Ki, ruchoma stacja generuje SRES(czyli podpis elektroniczny). Generacja podpisu elektronicznego następuje w centrum identyfikacji AuC i jest równolegle w centrali MSC porównywany z podpisem który pochodzi od stacji ruchomej. W przypadku gdy podpis jest poprawny, abonent otrzymuje dostęp do zasobów systemu.

Na poniższym obrazku przedstawiona jest procedura identyfikacji abonenta.

procedura identyfikacji abonenta w sieci GSM

A3- algorytm kryptograficzny

Ki – tajny klucz abonenta

RAND – liczba pseudolosowa

SRES – elektroniczny podpis

Klucz Ki przydzielany jest do abonenta w chwili pierwszej rejestracji w systemie. Algorytm A3 generuje podpis. Klucz Ki i algorytm A3 są zapisane w module SIM abonenta, ale abonent ich nie zna.

Standard GSM powstał w latach dziewięćdziesiątych i w pierwotnej wersji działał wyłącznie w wersji 900MHz. Pierwsze poważne instalacje sieci GSM zaczęły się w Europie Zachodniej na początku lat 90. Szybko okazało się, że to nie wystarcza. Doszło do zdefiniowania nowego standardu GSM, który został nazwany DCS. Nowy standard był przeznaczony do wykorzystywania pasma 1800MHz i zarezerwowano dla niego trzy razy więcej częstotliwości niż dla 900MHz. Do pierwszych krajów z pasmem 1800MHz należały: Dania, Niemcy i Wyspy Brytyjskie.

Przyczyną powstania drugiego standardu DCS 1800 był strach przed wyczerpaniem się pojemności GSM 900. Bano się, że zostanie wyczerpana liczba komórek i liczba dostępnych częstotliwości. Sytuacja taka miała miejsce, gdy sieć analogowa uległa wyczerpaniu w latach 80, dlatego teraz postanowiono się zabezpieczyć przed takim wypadkiem. Standard GSM zaczęto od początku projektowano w dwóch pasmach częstotliwości – w podstawowym paśmie 900MHz zdefiniowano 124 częstotliwości i pasmo 1800MHz, w którym zdefiniowano 374 kanały.

W połowie lat dziewięćdziesiątych standard GSM wdrażano również w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych w paśmie 1900MHz, o nazwie PCN1900. By ujednolicić nazewnictwo standardów sieci na całym świecie, ETSI podjęło decyzję o nazwaniu standardów słowami GSM. W tej sposób PCN1900 został zamieniony na GSM 1900, DCS 1800 na GSM 1800.

Z dnia na dzień następuje coraz większy rozrost działalności firm zajmujących się branżą GSM. Dodawane są nowe usługi m.in. wprowadzenie konferencji audio, jak i również z video. Przesyłanie plików tekstowych i wizualnych. Więcej usług zostanie opisanych w dalszej części.

źródło: gsm.edu.pl

Sieć GSM składa się z minimum kilku central telefonicznych, które są podstawowymi węzłami sieci. Podstawowym zadaniem takiej sieci jest realizacja połączeń pomiędzy różnymi abonentami – tymi znajdującymi się w sieci GSM jak i w normalnych sieciach telefonicznych. Ze wszystkimi centralami jest skojarzona baza danych, w których znajdują się rejestry stacji obcych. W rejestrach znajdują się informacje o abonentach GSM, którzy aktualnie przebywają w obrębie danej stacji – dotyczy to abonentów wszystkich sieci GSM (lokalnych i zagranicznych).

Dodatkowo oprócz połączeń wychodzących do innych centrali GSM, nadawane są również połączenia do sterowników stacji bazowych. Sterowniki to urządzenia pomocnicze, które koncentrują ruch telefonicznych pomiędzy różnymi centralami. Centrale zazwyczaj współpracują z kilkunastoma sterownikami, następnie połączenia idą dalej do stacji bazowych, a stamtąd obsługują pojedyncze komórki GSM. Budowa stacji bazowych jest dość zróżnicowana, mogą być montowane wewnątrz i zewnątrz budynków.

W typowych sieciach GSM znajduje się zazwyczaj jedno centrum zarządzania siecią. Korzysta ono z dwóch sprzężonych baz danych – jedną z nich jest rejestr w którym znajdują się informacje o stacjach własnych, drugim jest centrum identyfikacji telefonów. Pierwszy rejestr zawiera wszystkie podstawowe informacje o abonentach danej sieci GSM. Zapisane są: kategoria abonenta, uprawnienia do korzystania z danych usług, informacje pozwalające na identyfikacje abonenta. Znajduje się tam również informacja o pobycie danego abonenta, co pozwala na identyfikację centrali GSM, która będzie obsługiwać jego połączenia.

Drugi rejestr (rejestr identyfikacji telefonów) to baza danych, w której znajdują się identyfikatory urządzeń GSM. Dzięki temu operator może ograniczyć skutki kradzieży np. blokując sygnał danego urządzenia. Niestety nie jest to zbyt popularne, a ograniczenia nie są używane na wielką skalę.

Z każdym centrum zarządzania siecią działa równolegle centrum identyfikacji. Jest to system komputerowy, który posiada mocne zabezpieczenia i jest pilnie strzeżony, gdyż znajdują się w nim hasła identyfikacyjne abonentów. Jest to bardzo ważne, gdyż hasła pozwalają na identyfikację danych użytkowników, zarządzanie ich kontami oraz obsługę połączeń.

budowa sieci GSM

Wraz z rozrostem sieci dodawane są kolejne centrale telefoniczne, stacje bazowe i sterowniki. To pozwala na zmianę przepustowości i konfiguracji. Operatorzy aktualizują swoje usługi co zmusza do modyfikacji urządzeń i oprogramowania. W założeniu projektantów sieci GSM, miała ona być uniwersalna, co pozwalałoby na podpinanie ze sobą aparatury różnych producentów. Przez to aby połączyć różne urządzenia, niezbędna jest żmudna praca.

źródło: gsm.edu.pl

Rozwój technologii pozwolił na rozpowszechnienie się różnego rodzaju standardów GSM, gdzie transmisja danych odbywa się na różnych częstotliwościach. Jednym z najpopularniejszych standardów jest GSM 1800.

Czym jest GSM 1800?

Jest to standard transmisji danych, w którym może się ona odbywać w paśmie częstotliwości 1710-1880 MHz. Używany jest on w większości państw europejskich, azjatyckich, afrykańskich, Australii, a także w niektórych krajach Ameryki Środkowej i Południowej.

Historia powstania GSM 1800?

GSM 1800 powstał w wyniku rozwoju między innymi GSM 900 w roku 1990. Zaczęto wtedy opracowywać technologię DSC1800 przeznaczoną dla gęsto zaludnionych obszarów miejskich. Celem była bezproblemowe prowadzenie licznych rozmów na małym terenie. W roku 1997 nazwa DSC1800 została zmieniona na GSM1800. W 1999 r. na świecie działało ponad 250 sieci telefonicznych które obsługiwały ponad 130 milionów zarejestrowanych abonentów. Działały one w pasmach 900MHz, 1800MHz i 1900MHz. Liczba ta miała się potroić na początku drugiego tysiąclecia.

W latach 90 nastąpił ogromny rozwój technologii. Zgodnie z prawem Moora co osiemnaście miesięcy podwajała się liczba używanych tranzystorów w układach scalonych. Dzięki temu sprzęt komórkowy można było zminiaturyzować. Zobrazowało to kierunek, w którym rozwijała się branża telefoniczna i już było wiadomym, że za kilka lat miał nastąpić kolejny przełom w branży telekomunikacyjnej. Stworzony standard GSM był tak przemyślany aby można było go modyfikować i zwiększać z czasem jego możliwości. Wprowadzenie sieci podzielono na dwa etapy. Pierwszy polegał na wprowadzeniu nowego standardu. Drugim etapem był jego rozwój. Został on poprawiony i wzbogacony o nowoczesne rozwiązania poprawiające komunikację. Dwukrotnie poprawiono efektywność wykorzystywania pasam radiowego.

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych zespoły ESTI zostały zaangażowane w tworzenie nowego standardu. Nazwano go: Faza druga + GSM. Nie został on nazwany fazą trzecią, gdyż chciano podkreślić stopniowe zmiany i modyfikacje, a nie ogromny przeskok w sposobie rozmów, który miał nastąpić kilka lat później.

Jak to wygląda od strony technicznej?

W tym standardzie przesyłanie danych odbywa się na aż 374 częstotliwościach, które są rozłożone co 200 kHz. Maksymalny zasięg komórki, jaki można osiągnąć, to 8 kilometrów. Jest to idealne rozwiązanie do tworzenia sieci na bardziej zaludnionych obszarach o dużym natężeniu ruchu telekomunikacyjnego.

Wiele sieci wykorzystuje kilka standardów. Przykładowo w Polsce GSM 1800 i 900 wykorzystuje się jednocześnie, przy zapewnieniu braku utraty połączenia. Łączenie standardów jest dobrym rozwiązaniem aby obsługiwać połączenia na większych obszarach. Łączenie standardów działa na zasadzie sieci szkieletowej.

Dzięki współpracy wielu firm telekomunikacyjnych i używaniu tych samych standardów możliwa jest swobodna rozmowa praktycznie z każdego zakątka świata. Mimo rozwoju innych rozwiązań dla połączeń komórkowych, standardy GSM nadal mają się bardzo dobrze.

Systemy telefonii komórkowej zaczęły być używane w latach 80. Wcześniej do komunikacji były używane tzw. systemy dyspozytorskie. Były to systemy w których komunikowano się za pomocą radiotelefonów. Firmy wykupywały pasmo o odpowiedniej częstotliwości i miały na nie wyłączność. Poważną wadą tych systemów był fakt, że wszyscy użytkownicy słyszeli się nawzajem. Rozwiązania to jest używane do dziś np. w firmach taksówkarskich.

Już w latach 40. powstała koncepcja sieci telefonicznej, jednak na jej powstanie trzeba było czekać 40 lat ze względu na możliwości techniczne. W 1976 roku w Nowym Jorku, działał jeden system, który pozwalał na 12 rozmów w tym samym czasie. Było w nim zarejestrowanych 500 użytkowników. Skandynawia jako pierwsza wprowadziła standard telefonii komórkowych. Było to na początku lat 80. Działał on wtedy w technologi analogowej.

zabytkowy telefon komórkowy

W latach 80 systemy telefoniczne zaczęły się przeciążać i trzeba było zaprojektować coś nowego. Systemy telefonii komórkowej stały się bardzo popularne i stare rozwiązania technologiczne nie wystarczały. Firmy zrozumiały jak wielki jest potencjał w połączeniach internetowych i postanowiły rozwijać się w tym kierunku. Przygotowywanie standardu GSM rozpoczął się jeszcze w latach 80. W 1982 powstała grupa o nazwie Groupe Speciale Mobile, która miała opracować odpowiedni standard telefoniczny dla całej Europy Zachodniej. Na pierwszym spotkaniu grupy znaleźli się przedstawiciele 11 krajów.

Już w latach 80 istniejące systemy telefoniczne zaczęły się przeciążać. Konieczne było zaprojektowanie nowego rozwiązania. W tym czasie też firmy zrozumiały jak duży potencjał ma w sobie technologia internetowa i zaczęły się rozwijać w tym kierunku. W latach 80. rozpoczęło się tworzenie technologii GSM. W 1982 powstała grupa o nazwie Groupe Speciale Mobile, której zadaniem było opracowanie standardu telefonicznego dla całej Europy Zachodniej. Na pierwszym spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele 11 krajów.

Przygotowania

Gdy okazało się że limit miejsc w sieci analogowej się wyczerpuje prace nabrały rozmachu. Sprawa ta była brana bardzo poważnie przez Państwa europejskie i były prowadzone nad nią debaty podczas spotkań Wspólnoty Europejskiej. W wyniku tych spotkań zostało zarezerwowane pasmo 900Mhz na którym prowadzono ogólnoeuropejską komunikację radiową. Celem było stworzenie całkowicie cyfrowego systemu komunikacji który nie tylko rozwinie starą koncepcję ale również wzbogaci ją o istotne elementy których w wersji analogowej brakowało jak np. zabezpieczenia. Do budowy pierwszych urządzeń zastosowano układy scalone, które pozwalały na zminiaturyzowanie sprzętu.

Jesienią 1987 r. powołano organizację GSM z siedzibą w Dublinie w Irlandii, której celem było skupianie operatorów przyszłych systemów telefonii komórkowej. Nazywała się GSM Memorandum of Understanding, w skrócie GSM MoU. W 1988 roku rozpoczęto testy dotyczące transmisji sygnałów na kanale radiowym. Powołano do życia ETSI – Europejski Instytut Standardów Telekomunikacyjnych, która pracowała nad tworzeniem standardów, a sam zespół GSM stał się częścią ETSI. GSM otrzymało nowe znaczenie Global System form Mobile communications (globalny system łączności bezprzewodowej). Po raz pierwszy system został zaprezentowany na targach TELECOM’91 w Genewie.

GSM - global system for mobile communiations

Sukces systemu stał się oczywisty, zanim sieć zaczęła tak naprawdę działać. Było to być ogromne osiągnięcie technologiczne, zmieniające sposób komunikowania się całej ludzkości. W ciągu pierwszych trzech lat, liczba abonentów wzrosła o 300%. Wtedy już rozpoczęto pracę nad nowym standardem, który miał jeszcze bardziej rozwinąć technologię rozmów.